Fake news, de term komt je vast bekend voor. Donald Trump gebruikt hem regelmatig wanneer hij in conflict is met nieuwszenders en hun berichtgeving. Of het allemaal ook nepnieuws is, daar valt over te discussiëren. ‘’Pizzagate’’ is echter wel een duidelijk voorbeeld van nepnieuws. In 2016 ging het namelijk helemaal mis. Het begon met het bericht dat Hillary Clinton betrokken zou zijn bij een grote pedofielenorganisatie, dit bericht werd massaal gedeeld en heeft geleid tot een schietpartij. Best heftig wanneer je nagaat dat dit allemaal gebeurd is op basis van nepnieuws. Na ‘’Pizzagate’’ kwam er dan ook een flinke discussie op gang over de betrouwbaarheid van onze nieuwsberichten en hoe deze makkelijk te manipuleren zijn.
We vertrouwen vaak blindelings op de media. Het is toch vanzelfsprekend dat de berichten die naar buiten worden gebracht gecontroleerd worden op feiten? Dat klopt, alleen lopen we de afgelopen jaren tegen een probleem aan. Een hoax of fake news is namelijk niet een fenomeen van deze tijd. Vroeger werd er namelijk ook nepnieuws verspreid. Han van der Horst schreef een boek over nepnieuws met daarin voorbeelden uit de geschiedenis. Het grote verschil met nepnieuws nu? De meeste mensen hebben toegang tot internet en internet is juist een belangrijke nieuwsbron geworden. Iedereen kan online berichten plaatsen en daar ligt nu net het probleem. Dus waar voorheen de media bepaalde wat wij konden lezen en zien, zijn wij nu zelf onderdeel geworden van diezelfde media. Wanneer er dus mensen zijn die onwaarheden in berichten plaatsen, die voor waar worden aangenomen, dan gaat het als een lopend vuurtje.
Dat lopend vuurtje, daar spelen sociale media een vrij grote rol in. Ga maar na hoe snel je zelf door je berichten (feed) heen scrolt. Lees jij alle berichten kritisch? Niet altijd he? En daar weten verspreiders van nepnieuws handig op in te spelen. Zo reageren ze op berichten met nepaccounts om nepnieuws populair te maken. Hoe meer likes en/of reacties er op een bericht binnenkomen, hoe sneller mensen het gaan geloven.
Tijdens verkiezingen merk je dat er ineens allemaal berichten naar buiten komen over bijvoorbeeld leden van partijen. Zo hebben de Russen een grote rol gespeeld tijdens de presidentiele verkiezingen in Amerika. Nepnieuws wordt vooral ingezet om meningen te beïnvloeden of om onrust te veroorzaken. Soms wil de verspreider ook gewoon geld hieraan verdienen.
Het controleren van nepnieuws vraagt om mediawijsheid. Want het is best lastig om nep van echt te onderscheiden soms. Verschillende partijen en internetdiensten zetten zich in om te voorkomen dat nepnieuws zich kan verspreiden. Een voorbeeld hiervan zijn de beelden van de brand in de Notre-Dame. Er werden video’s van de brand verspreid en YouTube markeerde deze video’s als nepnieuws. Het video-algoritme schatte de beelden van de brand verkeerd in waardoor deze werden bestempeld als complottheorie-video’s. Dit kan een keer gebeuren, maar moet je nagaan als dit vaker gebeurt en jij dit zo zou geloven?
Vind je het toch nog lastig? Geen probleem want er zijn ook websites die zich bezighouden met het controleren van nepnieuws. Dit worden factcheckers genoemd en Nieuwschecker is zo’n website. Zij werken samen met Facebook en Nu.nl om de verspreiding van nepnieuws tegen te gaan.
Wil je met mediawijsheid aan de slag in de klas? Probeer Basicly gratis uit.