Het woord kritiek kan op een school in veel contexten voorkomen. Zo heb je natuurlijk de kritische ouder. Maar ook opbouwende kritiek zal je niet geheel onbekend in de oren klinken. En wat te denken van ongevraagde kritiek? In deze blog niets van dat alles. Het gaat hier om het ontwikkelen van een kritische houding ten aanzien van gevonden informatie. Wat houdt dat nu precies in? Hieronder laat ik je zien hoe een kritische houding zichtbaar kan zijn tijdens het werken aan informatievaardigheden. Dus zet je kritische bril!
Arjan Haan | 21 december 2019
Deze blog behoort tot de verdiepende artikelen op het Basicly platform. Met de verdiepende artikelen bieden we leerkrachten de ruimte om te werken aan hun digitale kennis op eigen tempo en niveau.
Je kent ze wel, de Wikipedia-achtige werkstukken. Ze staan vol met zinnen waar zelfs jij in opperste concentratie niet op kunt komen. En jouw leerlingen vertellen met droge ogen dat ze het begrijpen en dus klaar zijn. Van informatievaardigheden is gebleken dat leerlingen met drie onderdelen het meest moeite hebben. Een goede zoekvraag bedenken, hun eigen proces reguleren en de informatie op betrouwbaarheid checken. Maar hoe ziet iemand eruit die betrouwbaarheid checkt? Die dus kritisch denkt?
Wanneer je met leerlingen de stappen van de Big6 doorloopt en aandacht besteedt aan dit proces, dan kom je al een heel eind. Maar wat zijn nu die specifieke onderdelen waar een kritische denkend persoon op te herkennen is?
Allereerst bij het verzamelen van potentiële bronnen. Dit is een stap in onderzoek doen die snel wordt overgeslagen. Vaak wordt veel aandacht besteed aan het formuleren van een zoekvraag. Als dat gelukt is, wordt een klas vervolgens “losgelaten” op het wereld wijde web. Maar leer jouw leerlingen dat ze van te voren mogelijke bronnen opschrijven. Doe dit samen, zeker in het begin. Gebruik bijvoorbeeld onze bronnenposter als opstart.
Iemand die een kritische bril draagt, beoordeelt te allen tijde zijn bronnen op de volgende punten:
Iemand met een duidelijke mening wordt al snel als een kritische denker beoordeeld. Maar iemand die zijn mening gebruikt tijdens het onderzoek doen, kan verzanden in het zoeken naar bevestiging van zijn mening. En internet kan de ideale raadgever zijn van het bevestigen van meningen en onwaarheden. Leerlingen kunnen die neiging ook hebben. Ze hebben een mening over een onderwerp en gaan met die gedachte op zoek. Daarom moeten zij hun gevonden informatie altijd checken op een andere betrouwbare website.
Leerlingen kunnen een kritische houding ontwikkelen door veel te oefenen met informatievaardigheden. Tijdens het werken aan deze vaardigheden moet een leerkracht ze helpen inzicht te krijgen in het proces. Door ten minste de begrippen ‘zoeken’, ‘beoordelen’ en ‘verwerken’ van informatie uit elkaar te halen, kan een leerkracht hier goed op aansturen. Het proces kan zelfs nog beter worden aangestuurd als elke stap van de Big6 wordt doorlopen.
Waarop zou jij jouw leerlingen de eerstvolgende keer willen attenderen? Het brongebruik, het checken van betrouwbaarheid of het objectief blijven? En het kan nog interessanter zijn om de leerlingen te vragen wat zij al goed kunnen. Door het gesprek aan te gaan, geef je ze de kans hier bewust over na te denken.